ایران وایر
پژوهشکده «جنبش معلمان ایران»، ۱۶مهر سال جاری با همت گروهی از فعالان صنفی معلمان آغاز‌به‌کار کرد. این پژوهشکده که فعلا یک کانال تلگرامی دارد، قرار است محلی برای بررسی و بازخوانی تاریخ شفاهی معلمان ایران با بررسی اسناد تاریخ معاصر باشد. با «محمد حبیبی»، یکی از بنیان‌گذاران این پژوهشکده گفت‌وگو کردیم.
***
تاریخچه شکل‌گیری جنبش معلمان ایران
آقای حبیبی معتقد است تاریخچه شکل‌گیری جنبش معلمان ایران پس از انقلاب، به دهه هفتاد شمسی برمی‌گردد. به‌گفته او، از سال ۱۳۷۵ تا امروز، حدود ۲۸سال است که این تشکل‌ها شروع به کار کرده‌اند: «در این مسیر ضمن اینکه مطالبات صنفی و معیشتی را نمایندگی می‌کردند، تلاش کردند تا بخشی از مطالبات عمومی که مهم‌ترین آن “مساله آموزش رایگان” و “مخالفت با آموزش ایدئولوژیک” هست را هم نمایندگی کنند. منتهی بعد از این مدت فعالیت، به نظر می‌آمد که لازم است به مواردی بیشتر توجه شود.»
او با اشاره به اینکه تشکل‌های صنفی جریان‌هایی نوپا هستند و عمر زیادی از تاسیس‌شان نمی‌گذرد و در مدت فعالیت خود به‌شدت زیر ضرب و سرکوب مداوم بوده‌اند، می‌گوید: «فراموش نکنیم که اولین تجمعات صنفی معلمان [پس از انقلاب] در سال ۱۳۸۰ برگزار شد. اولین سرکوب‌ها هم در همان سال رخ داد. مساله آموزش و انتقال تجربیات در این مسیر بسیار لازم است. ما سعی کردیم تا در این پژوهشکده جنبش معلمان به این موارد دقت کنیم و به مساله تاریخ جنبش معلمان ایران هم بپردازیم.»
نتیجه کار جمعی
به‌گفته محمد حبیبی، «پژوهشکده جنبش معلمان نتیجه کار جمعی چند تن از فعالان صنفی است. این تشکل به تاریخ شفاهی جنبش معلمان می‌پردازد، با افراد پیشکسوت، موسس و موثر در این تشکل‌ها مصاحبه انجام خواهد داد و اسناد تاریخی معاصر مرتبط با مسیر حرکت فعالان صنفی را جمع‌آوری و منتشر خواهد کرد. علاوه بر آن، پژوهش‌هایی که در زمینه جنبش معلمان و فعالیت‌های تاریخی معلمان پرداخته شده را جمع‌آوری می‌کند. در ادامه هم موضوع آموزش فعالان صنفی در مسیر پیگیری مطالبات صنفی و مدنی را در نظر دارد.
حبیبی از فراهم کردن محیطی مجازی برای انتقال آموزش‌های فعالیت صنفی در پژوهشکده می‌گوید و ادامه می‌دهد: «تلاش داریم مجموعه‌ای از آموزش‌ها را در این مسیر فراهم کنیم. هدف این است که وقتی یک نفر از معلمان می‌خواهد به فعالیت صنفی ورود کند، از طریق این مجموعه، هم بتواند از تجارب تاریخی جمع آوری شده استفاده کند و هم نسبت به تاریخچه مبارزات آشنایی پیدا کند. در ادامه هم از آموزش‌های موثر صنفی و مدنی برخوردار شود.»
این فعال صنفی با بیان این نکته که پژوهشکده به آموزشوپرورش ارتباطی ندارد، آن را کار مستقلی که جمعی از فعالان صنفی انجام می‌دهند عنوان می‌کند: «تمرکز ما روی جنبش معلمان و تشکل‌سازی و نهادمند است. تلاش ما برای ایجاد فضایی است که بتوانیم براساس آن، تشکل‌یابی را ترویج بدهیم؛ در نتیجه تمرکز ما در قسمت‌های مختلف بیشتر روی این نکته است نه آموزش. چراکه آموزش بسیار گسترده است.»
او ادامه می‌دهد: «به‌طور کلی نهاد حاکمیت در جمهوری‌اسلامی با چیزی به نام تشکل‌یابی یا نهادسازی مشکل ریشه‌ای دارد. در نتیجه طبیعی است که در آموزشوپرورش چنین مباحثی مطرح نمی‌شود.»
جمع‌آوری تاریخ شفاهی فعالیت صنفی
به گفته او، پژوهشکده چهار قسمت مشخص دارد که یکی تاریخ شفاهی است: «ما با پیشکسوتان و موسسان تشکل‌های صنفی معلمان مصاحبه کردیم. در این گفت‌وگوها، آن‌ها فضای فکری خودشان و اینکه در چه فضای سیاسی-اجتماعی و در چه شرایطی تشکل‌ها را ایجاد کردند، صحبت کردیم. علاوه‌بر آن، سه بخش دیگر هم داریم. یکی بخش اسناد است. همکاران من رفتند اسناد تاریخی مبارزات صنفی معلمان در طول تاریخ معاصر که از ۱۲۸۵به بعد [موجود] است، پیدا کردند. هر سندی که از فعالیت معلمان وجود داشت. مثل همان دهه اول ۱۳۰۰ و شکل‌گیری معلمان لیسانسیه یا مثلا بورسیه‌هایی که داده شده، یا دهه ۱۳۲۰ و فعالیت‌هایی که در شکل‌گیری اتحادیه‌های معلمان انجام شد، یا تلاش‌هایی که شهربانی برای ممانعت از فعالیت صنفی معلمان یا جلوگیری از شکل‌گیری اتحادیه‌ها انجام داد. این سندها را همکاران جمع‌آوری کرده‌اند که به‌مرور در پژوهشکده منتشر می‌شود.
این اولین بار است سندها در فضای عمومی منتشر می‌شوند. این‌ها از لابه‌لای کتاب‌ها، روزنامه‌ها و اسناد تاریخی که در کتابخانه‌ها است جمع‌آوری شده‌اند.»
مشاهیر آموزشوپرورش
محمد حبیبی بخش دیگر کار را «پژوهش و تحقیق» اعلام کرد و گفت: «تمرکز ما بر این است که پژوهش‌ها و مقالات و یادداشت‌هایی که در موضوع جنبش معلمان و مباحث مرتبط به تشکل‌یابی و مشاهیر آموزشوپرورش وجود دارد معرفی کنیم. کسانی مثل “رشدیه” یا “صمد بهرنگی” یا “باغچه‌بان” و دیگر افرادی که نقش بنیان‌گذاری دارند در زمینه آموزش، کتاب‌ها و پژوهش‌هایی که به معرفی جنبش معلمان پرداخته‌اند، این‌ها را معرفی می‌کنیم. هدف ما این است که مجموعه‌ای از این پژوهش‌ها را جمع‌آوری کنیم تا هر پژوهشگری بتواند به‌راحتی به آن دسترسی داشته باشد.»
آموزش‌های صنفی و مدنی
این فعال صنفی، آخرین بخش کار پژوهشکده را آموزش معرفی کرده و می‌گوید: «ما یک سری آموزش‌های صنفی-مدنی را در پژوهشکده کار خواهیم کرد. هدف ما این است که هر فردی که وارد می‌خواهد وارد فعالیت‌های صنفی معلمان شود، مجموعه این آموزش‌ها در دسترس او باشد. مثلا آموزش شیوه‌های مطالبه‌گری، شیوه‌های تاب‌آوری صنفی و مقاومت مدنی. یا مباحث مربوط به آموزش به زبان مادری، تبعیض جنسیتی در کتاب‌های درسی، کالاسازی، آموزش و اهمیت آموزش رایگان، حقوق دانش‌آموزان، حقوق معلمان و آموزش‌های حقوقی و قضایی؛ تا اگر یک فعال صنفی در مسیر فعالیت خود با مشکل مواجه شد، از حقوق خود مطلع باشد. این کلیت این پژوهشکده جنبش معلمان است که از طریق کانال تلگرامی معرفی شده. ما به مرور سایت، یوتیوب و صفحه اینستاگرام آن را هم معرفی می‌کنیم.»
چرا روند و تحولات تشکل‌ها مهم است
چرا روند و تحولاتی که تشکل‌ها را پشت سر گذاشتند، برایتان مهم است؛ حبیبی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «اینکه هم از نظر فکری-سیاسی و هم از نظر تغییر نیروها در درون این فعالیت‌ها که -جنبش معلمان- را نمایندگی می‌کردند، افراد چه کار‌هایی انجام و چه هزینه‌ای را افراد متحمل شده‌اند، بخشی از کار پژوهشکده است؛ منتهی صرفا در تاریخ شفاهی خلاصه نمی‌شود. در مورد تشکل‌های صنفی موجود، ما در اوایل انقلاب هم کانون‌های مستقل معلمان را داشتیم که عمدتا متعلق به نیروهای چپ بوده است، ولی در فاصله سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۶، یا در طول دهه ۶۰ منحل شده‌اند؛ در تلاشیم که آن‌ها را پیدا کنیم. از تعدادی مصاحبه گرفته‌ایم. در ادامه، متوجه شدیم که یک سری از افراد معلمانی از دهه چهل بودند که هنوز در قید حیات هستند. یعنی آن زمان که “ابوالحسن خانعلی” در تجمع ۳۰اردیبهشت کشته می‌شود و مبدا روز معلم می‌شود. ما معلمانی را پیدا کردیم که در آن تجمع بوده و حتی تیر خورده‌اند. آن موقع فعالیت صنفی در باشگاه “مهرگان” همراه با آقای “درخشش” داشتند. ما از آن‌ها هم مصاحبه گرفتیم که به‌صورت فیلم‌های مستند منتشر می‌کنیم.»
او در پایان ضمن تاکید بر اینکه هدف اصلی این پژوهشکده این است خلاء وجود آموزش، هم از جنبه صنفی و صنفی مدنی و هم از جنبه انتقال تجربیات تاریخی برطرف شود، می‌گوید: «تا جایی که من می‌دانم، تاریخ شفاهی و اسناد اولین بار است که در زمینه تشکل‌های صنفی -چه معلمان و چه کارگران- در ایران انجام می‌شود. ما تاریخ شفاهی هاروارد را داریم که با صاحب منصبان صحبت می‌کند. اینکه تاریخ شفاهی متمرکز روی نهادها و تشکل‌ها باشد و با موسسان و فعالان آن بخواهد صحبت کند و زمینه فعالیت تاریخی آن‌ها را جمع کند، تا الان به این شکل ندیدم. به نظرم از این جنبه، کار این پژوهشکده یک کار استثنایی خواهد بود.»
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید