پروفسور لطفی زاده (لطف‌علی عسکرزاده) ریاضیدان برجسته ایرانی آمریکایی، بنیانگذار منطق فازی و استاد بازنشسته علوم کامپیوتر در دانشگاه برکلی کالیفرنیا سحرگاه ۵ شنبه ۷ سپتامبر ۲۰۱۷ درسن ۹۶ سالگی در کالیفرنیا دیده از جهان فرو بست.

لطف‌علی رحیم‌اوغلو عسکرزاده^[۱] (زادهٔ ۱۵ بهمن ۱۲۹۹، برابر با ۴ فوریهٔ ۱۹۲۱ – در گذشته ۱۶ شهریور ۱۳۹۶، برابر با ۶ سپتامبر^[۲]۲۰۱۷)، مشهور به لطفی زاده یا لطفی ع. زاده^[۳] ریاضیدان، عالم کامپیوتر، مهندس برق و استاد بازنشسته علوم کامپیوتر^[۴] در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، دانشمند سرشناس ایرانی-آمریکایی و مبدع نظریه سیستم‌های فازی و شاخه‌های متنوع آن بود.^[۵]

لطفی زاده از پدری ایرانی (اردبیلی) و مادری روس در باکو در جمهوری آذربایجان متولد شد و تحصیلات اولیه خود را در باکو و تهران انجام داد.او بیش از همه به خاطر طرح کردن ریاضیات فازی مشتمل بر مفاهیم مرتبط فازی همچون مجموعه‌های فازی، منطق فازی، الگوریتم‌های فازی، کنترل فازی و احتمالات فازی شناخته شده‌است. گفته می‌شود نوآوری‌های پروفسور لطفی‌زاده، امکان‌پذیری یک پارادایم تازه در هوش مصنوعی را تبیین، و رئوس کلی آن را ترسیم کرده‌است.

تولد و تحصیل

وی در ۱۵ بهمن ۱۲۹۹ خورشیدی (۴ فوریهٔ ۱۹۲۱ میلادی) در شهر باکو درآذربایجان شوروی زاده شد.^[۶] پدرش رحیم علی عسکرزاده روزنامه‌نگار و بازرگان، از اهالی اردبیل و خبرنگار روزنامهٔ ایران و مادرش فانیا کوریمان پزشک کودکان یهودی روس بود.^[۷][۸] لطفی تحصیلات دبستان خود را در همین شهر و به زبان روسی آغاز کرد. پدر و مادر لطفی، در پی قحطی و نایابی ناشی از سیاست‌های تعاونی‌سازی دوران استالین، باکو را ترک کرده و به ایران و شهر تهران مهاجرت کردند. او در این زمان ده ساله بود.^[۶] وی در تهران در مدرسه مبلغان آمریکایی شروع به تحصیل کرد و انگلیسی و فارسی آموخت و سپس در دبیرستان البرز (به نام پیشین:مدرسه مسیونری پرسبیتری) و در دانشکدهٔ فنی دانشگاه تهران ادامه تحصیل داد و در طول جنگ جهانی دوم در تهران با ارتش آمریکا همکاری داشت.^[۵]

لطفی زاده در امتحانات دانشگاه تهران مقام دوم را کسب کرد. در سال ۱۹۴۲ رشتهٔ مهندسی برق را در این دانشگاه با موفقیت به پایان رساند و در دوران جنگ دوم جهانی و اشغال ایران توسط متفقین به ایالات متحده مهاجرت کرد. در مؤسسهٔ فناوری ماساچوست (ام.آی. تی) ادامه تحصیل داد و در سال ۱۹۴۶ درجهٔ کارشناسی ارشد در مهندسی برق را دریافت نمود. به‌دلیل اقامت والدینش در نیویورک سیتی، از دانشگاه کلمبیا تقاضای پذیرش کرد و در مقطع پی اچ دی با یک منصب تدریس پذیرفته شد. در سال ۱۹۴۹ فارغ‌التحصیل و سال بعد استادیار همان دانشگاه شد.

زاده ده سال در دانشگاه کلمبیا تدریس کرد، و در سال ۱۹۵۷ به درجهٔ استاد تمامی ارتقا یافت. او از سال ۱۹۵۹ تاکنون در دانشگاه کالیفرنیا، برکلی تدریس کرده‌است. او در برکلی یک استاد تمام سرشناس و دانشمندی نامدار در زمینه مدارهای الکتریکی و مهندسی سیستم بود. او اثر پیشگامانه خود در زمینهٔ مجموعه‌های فازی را در ۱۹۶۵ منتشر کرد، اثری که در آن به شرح ریاضیات نظریه مجموعهٔ فازی پرداخت. او در ۱۹۷۳ نظریهٔ منطق فازی خود را طرح کرد.

پژوهش تخصصی

وی در دانشگاه کلمبیا، با تدریس در زمینهٔ «تئوری سیستم‌ها» کارش را آغاز کرد. سپس به تدریس در چند دانشگاه معتبر آمریکا پرداخت. در سال ۱۹۵۹ به برکلی رفت تا به تدریس الکتروتکنیک بپردازد. از سال ۱۹۶۳، ابتدا در رشتهٔ الکتروتکنیک و پس از آن در رشتهٔ علوم کامپیوتر کرسی استادی گرفت.

لطفی همواره ذهنی خلاق داشت و در زمینه تخصصی خود نظریه‌های متعددی ارائه کرد. او در اوایل دهه ۱۹۶۰ متوجه شد که نقش انسان و مغز انسان در دانش مهندسی سیستم لحاظ نشده‌است. در سال ۱۹۶۵ مقاله‌ای با عنوان «مجموعه‌های فازی» منتشر کرد که در آن با وارد کردن ارزش‌هایی مثل کوتاه و بلند در ریاضیات، متغیرهای فازی را معرفی کرد. او روش تازه‌ای برای بررسی عدم قطعیت ارائه کرد که شبیه تئوری احتمالات بود، اما عین آن نبود.^[۵]

بازنشستگی

پروفسور لطفی زاده به‌طور رسمی از سال ۱۹۹۱ بازنشسته شد. وی مقیم سانفرانسیسکو شد و در آنجا به پروفسور «زاده (Professor Zadeh)» مشهور بود. زاده یک عکاس آماتور موفق بود و مشخصاً در زمینه پرتره پیشرفت کرده بود. الکساندر فیودورویچ کرنسکی بدون اطلاع یا اجازهٔ زاده از یکی از پرتره‌های او بر روی جلد اتوبیوگرافی خود استفاده کرد. او تاکنون از شخصیت‌های معروفی همچون رؤسای جمهور آمریکا، ترومن و نیکسون، کلود شنون، ادگار وارز و مستیسلاف روستروپوویچ عکاسی کرده‌است.^[۹]

سرگرمی دیگر پروفسور لطفی زاده های-فای است. او در اتاق نشیمن خود ۲۸ بلندگوی حساس تعبیه کرده تا به موسیقی کلاسیکبا کیفیت بالا گوش کند.

دیگر مشارکت‌ها

لطفی زاده همچنین درکنار جان ر. راگاتسینی در ۱۹۵۲ به خاطر پیشگامی در توسعه دادن تبدیل زد، که در پردازش سیگنال‌های گسسته مورد استفاده قرار می‌گیرد شناخته شده‌است. این روش‌ها هم‌اکنون در پردازش سیگنال‌های گسسته، کنترل دیجیتال، و دیگر سیستم‌های گسسته در صنعت و پژوهش مورد استفاده است. این دو حرف زد را برای تبدیل زد به‌کار برده و رایج کردند.^{[۱۰][۱۱][۱۲]}

و در سال ۲۰۱۱ و در ۹۰ سالگی مفهوم «اعداد زد» را مطرح کرد تا عدم قطعیت را به ارزش‌های رقمی اعداد فازی بیفزاید. این مفهوم در سال ۲۰۱۳ به نام او ثبت شد. ثبت این مفهوم انگیزه‌ای شد برای تأسیس یک شرکت استارت‌آپ در مریلند آمریکا. فقط در آمریکا شاید بیش از ۳۰ هزار ابداع و اختراع بر اساس تئوری سیستم‌های فازی، محاسبه با واژگان و اعداد زد ثبت شده‌است. آثار، افکار و ابداعات لطفی زاده تقریباً به همه جنبه‌های زندگی ما نفوذ کرده، از دوربین‌های هوشمند گرفته، تا خودروها، آسانسورها و حتی ماشین جستجوی گوگل.^[۵]

پیشینه و افتخارات

پروفسور لطفی زاده بیش از ۳۵ دکترای افتخاری از دانشگاه‌های معتبر دنیا و جوایز متعدد از ژاپن، آمریکا، شوروی، روسیه، آذربایجان و ایران دریافت کرد و عضو آکادمی‌های علمی بی‌شمار بود.^[۵] او در سال ۱۹۷۳ به عضویت در آکادمی ملی مهندسی برگزیده شد.^[۱۳]

وی یکی از پژوهشگرانی است که دارای بیشترین ارجاع (highly-cited) در مقالات علمی دنیاست. بیش از ۲۰۰ مقالهٔ علمی را به‌تنهایی در کارنامهٔ علمی خود دارد و در هیئت تحریریهٔ ۵۰ مجلهٔ علمیِ جهان مقام «مشاور» را داراست. زاده تا اکتبر ۲۰۱۴، ۱۴۰٬۰۰۰ یادکرد در گوگل اسکالر داشته و نیز ۳۵۰٬۰۰۰ مقاله دارای کلمهٔ «فازی» در عنوان خود بوده‌اند.^[۱۴][۱۵]

در اسفندماه ۱۳۹۴ دانشگاه تهران به عنوان اولین دانشگاه محل تحصیل ایشان ضمن برگزاری بزرگداشتی نشان دکترای افتخاریخود را بدون حضور او به او اهدا کرد.^[۱۶]

لطفی زاده در سال ۲۰۰۹ موفق به اخذ نشان افتخار بنجامین فرانکلین شد.

زندگی شخصی و اعتقادات[ویرایش]

گفته می‌شود که زاده «ناسیونالیسم را رد می‌کند، و بر این اصرار می‌ورزد که مسائل خیلی عمیق‌تری در زندگی وجود دارد»، و از او نقل شده که: «مسئله این نیست که من آمریکایی، روس، ایرانی، آذربایجانی یا هر چیز دیگری هستم. همهٔ این مردم و فرهنگ‌ها به من شکل داده‌اند و من با همهٔ آنها کاملاً راحتم.» او در همان مصاحبه ذکر می‌کند: «لجاجت و سرسختی؛ نترسیدن از درگیرِ مجادله شدن؛ این تا حد زیادی سنت ترکی است. این بخشی از شخصیت من هم هست. من می‌توانم خیلی سرسخت باشم. این احتمالاً برای توسعهٔ منطق فازی مفید بوده‌است.»^[۱۷][۱۸] او خود را «از حیث جهت‌گیری ریاضیاتی، یک آمریکایی، یک مهندس برق ایرانی متولد روسیه» وصف می‌کند.^[۱۹][۲۰]

لطفی زاده روز ۲۰ مارس ۱۹۴۶ و در ایام نوروز با فی سند، دختر یک خانواده لتونیایی ازدواج کرد. خانواده فی سال‌ها قبل به تهران مهاجرت کرده بودند و او در آنجا با لطفی آشنا شده بود. او و لطفی زاده یک دختر به نام استلا و یک پسر به نام نورم زاده (Norm Zada) داشتند.

زاده در ۶ سپتامبر ۲۰۱۷ درگذشت و قرار است در زادگاهش جمهوری آذربایجان به خاک سپرده شود.^[۲۱]

از: ویکی پدیا

---

به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید