قطعی گسترده اینترنت ایران در ۲۵ آبان ماه ۱۳۹۸، مدت کوتاهی بعد از شروع اعتراضات سراسری به افزایش قیمت بنزین آغاز شد و تا حدود یک هفته بعد ادامه داشت، بعدها بزرگ‌ترین قطعی اینترنت در تاریخ ایران و یکی از گسترده‌ترین قطعی‌های دسترسی به شبکه جهانی در جهان لقب گرفت.

نزدیک به یک سال بعد از این قطعی، برخی مقامات در ایران ادعا می‌کنند، کیفیت اینترنت بهتر شده یا اینکه، ایران بیشترین کاربران اینترنتی منطقه را داراست.

این گزارش، به مناسبت سالگرد قطعی گسترده اینترنت در ایران، نگاهی کرده به کیفیت دسترسی به اینترنت در این کشور و وضعیت شرکت‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند.

ارائه و تصویب طرح‌های محدودکننده

در حدود یک سال گذشته، از چند طرح جدید در حوزه دیجیتال و اینترنت رونمایی شد که پژوهشگران حقوق بشر نسبت به آن واکنش منفی داشتند. طرح ساماندهی پیام رسان‌های اجتماعی، طرح اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات و طرح «وی پی ان قانونی» از جمله آنها بودند.

کاوه آذرهوش، پژوهشگر سیاست اینترنتی می‌گوید: “قطعی گسترده اینترنت در آبان ماه ۱۳۹۸ به دولتمردان نشان داد که می توانند دسترسی به اینترنت جهانی را قطع کرده و اقتصاد محلی را تا حدودی فعال نگه دارند. به همین دلیل، در طول یک سال گذشته شاهد سرمایه گذاری‌های سیاسی و اقتصادی فراوانی در زمینه گسترش یک شبکه اطلاعاتی بسته و افزایش سانسور بوده‌ایم.”

آقای آذرهوش می‌گوید: “به جز تصویب یا ارائه طرح‌های جدید، نواقص قانونی حوزه دیجیتال مثل قانون حمایت از داده‌ها یا طرح حمایت از حریم خصوصی پیشرفتی نکرده است.”

او تاکید می‌کند که شرایط ایران از نظر حق و حقوق شهروندانش در حوزه دیجیتال با زمانی که حسن روحانی به قدرت رسید، تغییر چندانی نکرده و بهتر نشده است.

افزایش اختلال‌های بی دلیل؛ وضعیت “نامطلوب” اینترنت

بررسی گزارش‌های سایت های مانیتورینگ وضعیت اینترنت در جهان و گزارش اخیر سازمان تنظیم مقررات ایران نشان می‌دهد که، اینترنت ایران در سال گذشته چندین بار اختلال داشته است.شدت این اختلال‌ها و تعداد روزهای تداوم‌شان متغیر است.

امیر رشیدی، پژوهشگر دسترسی به اینترنت که وضعیت اینترنت ایران را بررسی کرده می‌گوید: “وجود اختلال طبیعی است. آنچه در مورد اختلال در اینترنت ایران نگران کننده است، شفاف نبود دلیل این اختلال‌هاست.”

او می‌گوید، در بسیاری موارد، درباره دلیل اختلال اطلاع رسانی صورت نمی‌گیرد. این طور به نظر می‌رسد که بخشی از دستگاه‌ها خودشان را ملزم به اطلاع رسانی نمی‌دانند.

او با استناد به گزارش‌های فنی که سایت‌های مانیتورینگ وضعیت اینترنت – از جمله اوراکل و ابرآروان ارائه می‌کنند، می‌گوید: “تعداد اختلال‌های اینترنتی در طول یک سال گذشته به مراتب بیشتر شده است. هرکدام از این ابزارها از روش‌های مختلفی داده‌هایشان را گردآوری می‌کنند و کنار هم گذاشتن اطلاعات همه در کنار هم، می‌تواند تصویر دقیق‌تری از وضعیت اختلال اینترنت در ایران ارایه کند.

وجود و افزایش اختلال‌ها را گزارش های رسمی وزارت ارتباطات ایران نیز تایید می‌کند.

ماهنامه پیوست که اخبار حوزه اینترنت را در ایران پوشش می‌دهد، با استناد گزارش سالیانه رگولاتوری (سازمان تنظیم مقررات) ایران تاکید کرده که، بررسی شاخص‌های قطع و وصلی شبکه، تاخیر در اتصال و بقیه پارامترهای مربوط به کیفیت اینترنت نشان می‌دهد، وضعیت کیفیت اینترنت در شش ماهه نخست سال ۱۳۹۹ “بسیار نامطلوب” است.

سرعت پایین دسترسی به اینترنت

بررسی گزارش رسمی سازمان تنظیم مقررات وابسته به وزارت ارتباطات از کیفیت اینترنت در ایران نشان می‌دهد، سرعت دسترسی به شبکه جهانی افزایش چندانی نداشته است؛ هرچند تعداد کاربران آن زیادتر شده است اما لزوما سرعت دسترسی آنها بهتر نیست.

براساس داده‌های منتشر شده در این گزارش، سرعت بیشتر کاربران اینترنت در ایران کمتر از ۲ مگابیت بر ثانیه است.

بخشی از این گزارش که، به وضعیت سرعت اینترنت ثابت اشاره دارد، تاکید کرده که بیش از ۴۴ درصد کاربران اینترنت ثابت در ایران با سرعتی بین ۲ تا ۱۰ مگابیت بر ثانیه به اینترنت متصل هستند و ۲ درصد کاربران نیز همچنان با سرعت کمتر از ۲۵۶ مگابیت بر ثانیه به اینترنت متصل هستند.

تاثیر تحریم‌ها بر شرکت‌های حوزه اینترنت

شرکت‌ها و استارتاپ‌هایی که در ایران خدمات اینترنتی ارائه می‌کنند، چه وضعیتی دارند؟ علیرضا شیرازی، مدیر بلاگفا، یکی از وبسایت‌های ارائه خدمات وبلاگ همگانی در این باره می‌گوید: “با توجه به شرایط ناشی از گسترش ویروس کرونا و گسترش آموزش مجازی می توان تصور کرد که ترافیک سایت‌های داخل ایران به خصوص در بخش استریم (فیلم) و آموزش و ارتباطات (مثل نرم افزار شاد) افزایش داشته باشد اما فکر نمی‌کنم تحریم‌ها هیچوقت عامل افزایش درآمد سایت ها در ایران باشند.”

او در این باره توضیح می‌دهد: “بسیاری از سایت‌هایی که ایران را تحریم کرده‌اند سرویس‌های تجاری عرضه می‌کردند که با توجه به مشکلات پرداخت دلاری چندان در ایران نفوذ نداشته‌اند. در عین حال، برخی سرویس‌های محبوب که خدمات رایگان عرضه می‌کردند به دلیل رایگان بودن در ایران محبوب بوده اند که تحریم روی آنها تاثیری نگذاشته است.”

آقای شیرازی معتقد است، حتی با افزایش تحریم‌ها دشوار بتوان انتظار داشت که کاربران ایرانی به سرویس های تجاری (غیر رایگان) مشابه داخلی روی بیاورند.

از: بی بی سی